Ρακίνας, Ιωάννης

(Racin, Λα Φερτέ-Μιλόν, Eν 1639 – Παρίσι 1699). Ελληνοποιημένος τύπος του επωνύμου του Γάλλου θεατρικού συγγραφέα Ρασέν. θεατρικός συγγραφέας. Έμεινε ορφανός και ανατράφηκε στο ιανσενιστικό περιβάλλον με το οποίο συνδεόταν η οικογένειά του. Στις «Ρetites ιcoles» του Πορ-Ρουαγιάλ μελέτησε, εκτός από τα ιερά γράμματα, ρητορική, λατινικά, ελληνικά. Έγινε δεκτός στον λογοτεχνικό κόσμο του Παρισιού, όπου γνώρισε τον Λα Φονταίν και άλλους ποιητές. Το 1660 του απονεμήθηκε χρηματικό βραβείο για μια ωδή που είχε συνθέσει για να υμνήσει τον γάμο του βασιλιά. Ύστερα από δύο χρόνια που έζησε στην επαρχία κοντά σε ένα θείο του ιερέα, χάρη στον οποίο έλπιζε να του δοθεί εκκλησιαστικό αξίωμα, γύρισε στο Παρίσι και στη λογοτεχνία· συνδέθηκε με τον Μπουαλό και έγραψε δύο καινούργιες ωδές, χάρη στις οποίες συγκαταλεγόταν πια στους συγγραφείς που έπαιρναν βασιλικό επίδομα. Το 1664, ο Μολιέρος, διευθυντής του θεάτρου «Ρalais-Royal», ανέβασε τη Θηβάΐδα ή Οι εχθροί αδελφοί του Ρ., ανώριμη τραγωδία που της έγινε ψυχρή υποδοχή· επιτυχία, αντίθετα, σημείωσε ο Μέγας Αλέξανδρος (1665) που στην πραγματικότητα δεν είναι και πολύ καλύτερης ποιότητας. Ύστερα από τις πρώτες δεκαπέντε παραστάσεις στο «Ρalais-Royal», o Ρ., με μια απίστευτης απρέπειας χειρονομία, έδωσε την τραγωδία στον θίασο του «Hτtel de Bourgogne», αντίζηλο του Μολιέρου, πράγμα που προκάλεσε σοβαρή ρήξη ανάμεσα στους δύο ποιητές· σχεδόν ταυτόχρονα προστέθηκε σ’ αυτήν και η άγρια διαμάχη του Ρ. με τους παλιούς φίλους και δασκάλους του του «Πορ-Ρουαγιάλ», την οποία προκάλεσε ένα κείμενο του θεολόγου Νικόλ, το οποίο ενίσχυσε την εχθρική στάση της Εκκλησίας εναντίον του θεάτρου, και την οποία ο Ρ. θεώρησε προσωπική επίθεση εναντίον του. Με την Ανδρομάχη (1667), που σημείωσε μεγάλη επιτυχία, ο Ρ. έφτασε στην πληρότητα της τέχνης του. Η σταδιοδρομία του ως θεατρικού συγγραφέα γνώρισε και άλλα επεισόδια και διαμάχες, αλλά ύστερα από την παρένθεση της κωμωδίας Οι φιλόδικοι (1668), στις τραγωδίες που ακολούθησαν Βρεταννικός (1669), Βερενίκη (1670), Βαγιαζήτ (1672), Μιθριδάτης (1673), Ιφιγένεια (1674), αναγνωρίστηκε ως βαθύς και πρωτότυπος ερμηνευτής του αρχαίου πνεύματος (και, κυρίως, του ελληνικού) και συγχρόνως ποιητής εκπληκτικά μοντέρνος στη διερεύνηση της ερωτικής ευαισθησίας, στο πλαίσιο μιας δραματουργίας παραδειγματικής απλότητας (με σεβασμό στους κλασικιστικούς και στους αριστοτελικούς κανόνες), αλλά με μια ποιητική γλώσσα πλουσιότατη σε υποβλητικά στοιχεία, αποχρώσεις, εσώτερη μουσικότητα. Μέσα σε λίγα χρόνια άρχισε να διαγράφεται αντιζηλία μεταξύ του νεαρού τραγικού και του γέρου πια Κορνέιγ (η σύγκριση των δύο μεγάλων ποιητών αποτέλεσε θέμα συζήτησης και όχι μόνο μεταξύ των συγχρόνων τους). Το 1673, ο Ρ. έγινε μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας και απόκτησε την εύνοια του μεγάλου κοινού και της αυλής· το 1676 κυκλοφόρησε η πρώτη έκδοση των απάντων του. Το 1676 έγραψε τη Φαίδρα την πιο ονομαστή από τις τραγωδίες του: επάνω σ’ ένα θέμα του Ευριπίδη, ο Ρ. μπόρεσε να εμβαθύνει αυτή τη φορά στα αίτια της ενοχής και της μοίρας. Ερμηνεύοντας αυτή την τελευταία σύμφωνα με τη διδασκαλία του Αγίου Αυγουστίνου, ως «εκ των άνω προκαθορισμό», και με βάση ένα υπαινιγμό, που περιέχεται στην εισαγωγή, για μια δυνατή συμφιλίωση μεταξύ της χριστιανικής ηθικής και του τραγικού θεάτρου, είδαν πολλοί στη Φαίδρα μια «χριστιανική» και ιανσενιστική τραγωδία. Το γεγονός ότι ο Ρ., ύστερα από τη Φαίδρα, παραιτήθηκε σχεδόν ολοκληρωτικά από το θέατρο, θεωρήθηκε ότι από το ένα μέρος προήλθε από κούραση και αηδία για τις ραδιουργίες των παρασκηνίων της λογοτεχνίας (μια, για πολλοστή φορά, συνωμοσία ισχυρών εχθρών του είχε επιβραδύνει την επιτυχία της τραγωδίας), και από το άλλο, από μια επιστροφή του Ρ. στις πνευματικές και θρησκευτικές αξίες (αυτό υποστήριξε αργότερα και ο ίδιος ο ποιητής). Ίσως στην απομάκρυνσή του από το θέατρο συνέτεινε αποφασιστικά ο διορισμός του, μαζί με τον Μπουαλό, ως ιστοριογράφου του βασιλιά: υπηρεσία στην οποία αφοσιώθηκε με ζήλο και η οποία συνεπαγόταν την είσοδό του στην αυλή και άμεμπτη ιδιωτική ζωή. Τον ίδιο εκείνο χρόνο (1677), ο Ρ., που ήταν γνωστός για τις ερωτικές σχέσεις του με τις κυριότερες ερμηνεύτριες των τραγωδιών του, και που βρέθηκε μπλεγμένος (δεν έγινε γνωστό αν υπήρξε καμιά βάση σε αυτή την κατηγορία) σε μια σκοτεινή υπόθεση πορνείας και δηλητηριάσεων, γνωστή ως «σκάνδαλο των δηλητηρίων», παντρεύτηκε. Άλλωστε, ποτέ δεν εγκατάλειψε εντελώς τη συγγραφή θεατρικών έργων: εκτός από μερικά περιστασιακά έργα για εορτές της αυλής, έγραψε ακόμα και δύο σημαντικές τραγωδίες, εμπνευσμένες αυτή τη φορά από τη Βίβλο: την Eσθήρ (1689) και την Αθαλία (1691) που γράφτηκαν για να παιχτούν στο κολέγιο θηλέων του Σεν-Σιρ, αλλά που άρεσαν πολύ στην αυλή και στους λογοτεχνικούς κύκλους (αργότερα ο Βολτέρος χαρακτήρισε την Αθαλία ως το «αριστούργημα του ανθρώπινου πνεύματος»). Μετά το 1690 ο Ρ. απέκτησε μεγάλο κύρος στην αυλή και προσάρμοσε τη ζωή του ως αστού οικογενειάρχη στις χριστιανικές αρετές. Εκείνα τα χρόνια πλησίαζε ξανά τους ανθρώπους και τις ιδέες του Πορ-Ρουαγιάλ, γεγονός που εξέφρασε στα Πνευματικά άσματα (1694) και στην ευσεβέστατη αναδρομή που αποτελεί η Συνοπτική ιστορία του Πορ-Ρουαγιάλ που κυκλοφόρησε μετά τον θάνατό του (1742 και 1767), δείγμα, μεταξύ άλλων, της διαυγέστατης πρόζας του. Το έργο του Ρ. αποτελούσε, μέχρι τα τέλη του 18ου αι., μια από τις βάσεις του λογοτεχνικού μύθου της εποχής του Λουδοβίκου ΙΔ’ και του γαλλικού «κλασικισμού». Για τους ρομαντικούς υπήρξε συχνά ένας στόχος πολεμικής στην αντίθεσή τους προς την ανακάλυψη καινούργιων προοπτικών κουλτούρας και αισθητικών τάσεων (με τη θεοποίηση, π.χ., του Σαίξπηρ, της τέχνης του Μεσαίωνα κλπ.). Μετά την εξάντληση της πολεμικής των ρομαντικών εναντίον του, ο Ρ. εμφανίστηκε ξανά ως μέγιστος ποιητής· στον αιώνα μας, το έργο του προκάλεσε, από διάφορες απόψεις, ζωηρότατη απήχηση και εξακολουθεί να συγκινεί ιδιαίτερα το θεατρόφιλο κοινό της χώρας του. Σκηνή από την τραγωδία του Ρακίνα «Βρετανικός», στην Comedie - Franfaise, σε σκηνοθεσία Μισέλ Βιτόλντ. Ο Ρακίνας (1639-1699), προσωπογραφία άγνωστου.